Insulinooporność to coraz bardziej powszechny problem. Oznacza obniżoną wrażliwości organizmu na działanie insuliny – hormonu odpowiedzialnego za regulację stężenia glukozy we krwi, jest też nazywana stanem przedcukrzycowym. Insulinooporność jest bardzo niebezpieczna – może doprowadzić do rozwoju cukrzycy typu 2 lub innych chorób. Dotyczy szczególnie osób z nadwagą i otyłością, u których ryzyko rozwoju insulinooporności jest największe.
Dolegliwość ta, może mieć podłoże genetyczne, np. gdy organizm produkuje hormon o nieprawidłowej budowie (tzw. zespół zmutowanej insuliny). Obniżenie wrażliwości na insulinę może być też wynikiem nadmiaru hormonów działających przeciwstawnie do insuliny, takich jak:
- kortyzol (zespół Cushinga)
- glukagon
- hormony tarczycy (nadczynność tarczycy)
- parathormon (pierwotna nadczynność przytarczyc)
- hormon wzrostu (akromegalia)
- androgeny
Inne czynniki ryzyka to:
- wiek (ryzyko zachorowania wzrasta wraz z wiekiem)
- płeć (u mężczyzn częściej diagnozuje się otyłość brzuszną, która jest wysokim czynnikiem ryzyka rozwoju wrażliwości na insulinę)
- alkohol
- palenie tytoniu
- niski poziom aktywności fizycznej
- wysokokaloryczne, nieregularne i nieprzemyślane posiłki
- stosowanie leków, takich jak: glikokortykosteroidy, inhibitory proteazy HIV, tabletki antykoncepcyjne, diuretyki pętlowe, blokery kanału wapnia
- ciąża
Objawy:
- zwiększony apetyt
- uczucie senności
- stany depresyjne
- podwyższona wartość insuliny w badaniu laboratoryjnym
- wzrost masy ciała
- ciemniejsza skóra na określonych częściach ciała (pachy, łokcie, kark, kolana)
- nadciśnienie tętnicze
Niestety, objawy, które towarzyszą insulinooporności, nie są na tyle specyficzne, by prowadzić do łatwej i szybkiej diagnozy. Często są więc lekceważone.
Jak się odżywiać?
Generalne zasady mówią o jednej podstawowej kwestii – regularność. Bez niej, mało przypadków da się uregulować. Ponadto, ważne jest łączenie produktów. Nigdy nie mogą to być posiłki złożone z produktów tylko węglowodanowych, np. burak + ziemniaki + strączki – NIE , ale burak + kasza gryczana + jajko już TAK.
Produkty bezpieczne
Zboża i produkty zbożowe: chleb żytni, kasza gryczana niepalona, kasza orkiszowa, kasza perłowa, makaron razowy, makaron żytni, otręby gryczane, płatki gryczane, płatki owsiane, dziki ryż, basmati ryż, amarantus
Mleko i produkty mleczne (2 x w tyg.): mleko krowie chude (0,5%), „mleko”: migdałowe, kokosowe (tzw. czyste bez dodatków), jogurty naturalne, maślanka, kefir, chudy twaróg, cottage cheese, ser kozi, Parmezan
Warzywa: bakłażan, brukselka, brokuł, cebula, cykoria, czosnek, cukinia, kalafior, kapusta, marchew (surowa), ogórek, oliwki, pomidor, kalarepa, papryka, por, rzodkiew, sałata, seler naciowy i korzeniowy, szczaw, szparagi, szpinak
Suche nasiona roślin strączkowych (3x w tyg.): ciecierzyca, soczewica brązowa i zielona, fasola czerwona, bób
Owoce: agrest, borówka, granat, brzoskwinia, czarna i czerwona porzeczka, czereśnie, grejpfruty, jabłka, jeżyny, maliny, mandarynki, pomarańcze, poziomki, śliwki, truskawki, wiśnie, żurawina
Orzechy, nasiona, ziarna: migdały, pistacje, orzechy włoskie, pestki dyni, nasiona słonecznika, sezam
Inne: ryby, owoce morza (duszone, grillowane, pieczone), jaja kurze (6 tygodniowo), mięso (3 x w tyg.), kakao naturalne, awokado, quinoa, musztarda francuska ;-), Dijon, świeże i suszone zioła
Generalne grupy produktów niezalecanych
– cukry proste (słodycze, miód, dżem, owoce
– produkty zawierające cukier i syropy: glukozowy, glukozowo-fruktozowy, fruktozowy
– nabiał – również zawiera węglowodany (laktozę)
– alkohol
– owoce inne niż w powyższym wykazie i soki owocowe, inne słodkie napoje np. energetyzujące
– gumy do żucia
– słodycze
– warzywa skrobiowe: batat, ziemniak, marchew, buraki, dynia, kukurydza
KONKRETNE PRODUKTY NIEZALECANE
– pieczywo pszenne („zwykły chleb”, kajzerki), paczkowane, cukiernicze i półcukiernicze (t. zw. słodkie bułki), makaron pszenny
– przetworzone płatki śniadaniowe, muesli
– mleko krowie UHT (karton), mleko roślinne z dodatkiem cukru
– pełnotłusty nabiał, sery żółte i pleśniowe, topione, owocowe produkty mleczne, mleko skondensowane
– buliony do zup, kostki rosołowe, zupy w proszku, sosy w proszku, sosy w słoikach (poza ekologicznymi)
– przyprawy typu Vegeta, Kucharek, Jarzynka, Maggi, mieszanki przypraw, np. do grzańca, ciast
– słonina, tłuszcz z pieczeni, twarde margaryny do smarowania i tłuszcze do pieczenia, olej palmowy
– smażone porcje mięsa, podroby, parówki, wędliny, pasztety mięsne, rybne
– żywność Fast-food
– dania garmażeryjne, np. pyzy, naleśniki, pierogi
– warzywa konserwowe, np. ogórki, papryka
– ketchupy z dodatkiem cukru
– owoce w puszkach, suszone owoce siarkowane
– gotowe surówki i sałatki w plastikowych pudełkach
– pasty i serki smarownicze do kanapek (ew. małe ilości odtłuszczonych) lub tylko kozi
– sosy (wyjątek: na bazie jogurtu, winegret, oliwy), majonez, dipy, salsy
– gazowane napoje, energetyki, izotoniki
– słodkie soki przecierowe, soki w kartonach
– napoje typu herbata i kawa mrożona w puszkach/butelkach
– woda smakowa
– orzechy, pestki, nasiona w panierkach, solone, smażone, z posypką
– wysokosłodzone dżemy, kremy czekoladowe
– ciasta z kremem
– batony czekoladowe, zbożowe, wafelki, ciastka w czekoladzie, czekolada z nadzieniem, cukierki, żelki
– cukier spożywczy, czyli „biały”
– słodziki
– syropy
– wszelkie produkty z dodatkiem syropu glukozowo-fruktozowego, oleju palmowego i substancji konserwujących, spulchniających i wzmacniających smak i zapach